Kusursuzluk Arayışı: Mükemmeliyetçilik

Kusursuzluk Arayışı: Mükemmeliyetçilik

Mükemmeliyetçilik temelde, kusursuzluk arzusu ve yüksek standartlarının yer aldığı bir kişilik özelliğidir. Bu özelliğe sahip kişilerin dünyaya bakış açıları genellikle "ya hep ya hiç” veya “siyah-beyaz” şeklindedir.

Kendini mükemmelliyetçi olarak tanımlayan bir kişinin kendisine aşırı eleştiride bulunduğu yorumunu yapabilir miyiz sizce?

Özellikle bir işe başladığımızda veya başlayacağımızda bu eleştirel iç seslerin zihnimizde çokça yankılandığını dikkatli bakarsak fark edebiliriz aslında. Düşündüğümüzde “yetersizim”, “başarısızım”, “yapamayacağım”, “ben zaten ne zaman başarılı oldum ki!”, “yine çuvalladım”, “çok aptalım!” gibi söylemleri isteyerek veya istemeyerek kullanmışızdır. Bu durum bizim özsaygımızı zedelemektedir. Bu düşünceler geldiğinde aslında en başta biraz durup kendimize şefkat göstermek, kendimize anlayışlı olmak son derece anlamlı olacaktır. Kendi kendimize “şu an neden böyle düşünüyorum?” sorusunu sormak belki de o an kendimize karşı daha nazik olmamıza yardımcı olabilir.

Mükemmelliyetçi kişilik yapısına sahip kişilerin karakteristik özellikleri nelerdir?
- Az önce de bahsettiğim gibi ‘ya hep ya hiç’ prensibini temel almaktalardır.
- Hata yapmaya karşı toleransları düşüktür.
- Hata yaparlarsa bunu kendi eksiklikleri olarak görürler.
- Kendilerini sık sık diğerleri ile kıyaslama eğilimindelerdir.
- Hata olacak diye sürekli endişe ederler.
- Diğer insanlara karşı üstünlük çabası içinde olabilirler.
- Her yaptıklarının, söylediklerinin en iyi şekilde olmasını isterler.
- Diğer kişiler tarafından başarısız görülmekten ve reddedilmekten korkarlar.
- Sürekli ‘hep daha iyi yapmalıyım’ düşüncesiyle eyleme geçerler.
- Kendilerini yetersiz görme eğilimindelerdir.
- Küçücük hatalar bile onlar için dünyanın sonu gelmiş gibidir.
- Gerçekçi olmayan aşırı çabalar görülebilir.
- Performanslarından memnun olmazlar.
- Her şey olması gerektiği gibi olsun diye küçük ayrıntılarda kaybolup çok zaman harcarlar.
- Sorun çözmek için yeni stratejiler geliştirmek yerine o durumun kriz anı olduğunu düşünürler.
- ‘Olması gerektiği gibi olmayan’ durum, kişi, nesne gibi durumlara karşı hoşnutsuzluk duyarlar.

Mükemmeliyetçi olmanın faydası var mı?

Elbette olumsuz özellikleri gibi olumlu yönleri de vardır. Örneğin bir müzisyenin sürekli çok iyi olmak için çabalaması onu iyi eserler çıkarma açısından motive edici bir güç olarak görülebilir. Bu çaba, daha titiz, dikkatli ve planlı çalışmaya da yardımcı olur. Farklı bir örnekle de kişi kendisine gerçekten iyi olabilecek hedefler seçer ve bunlar için uygulamaya geçer. Bu gibi durumlar bu kişiler için olumlu bir aracı sayılabilir.

Mükemmeliyetçiliğin kökenlerinde ne vardır?

Mükemmeliyetçiliğin etiyolojisinde çeşitli yaşam deneyimleri bulunur. Mükemmeliyetçi ebeveynlerin çocuklarının bunu görerek büyüdüğünü düşündüğümüzde aslında büyük ihtimalle gelecekte böyle bir kişilik yapısına sahip olabileceği yorumunu yapabiliriz. Bu tür ebeveynler çocuklarına karşı yüksek standartlı beklentiler içine girmiş, en ufak bir hatada eleştirel şekilde yaklaşmış olabilir. Öte yandan düşük benlik saygısına sahip olma diğer insanlara karşı ‘yeterlilik’ ve ‘onay ihtiyacı’ hissettirebilir. Kişinin yetersiz hissetmesine karşın diğer insanlardan takdir ve övgü alarak bu eksikliği kapatmak isteyebilirler. Bazen de kişi diğerleri tarafından sevilmek için başarılı olma koşulu gerektiğini düşünmektedir.
Hayat tamamiyle kusursuz ilerlenen bir yol değildir. İnsan olarak elbette zaman zaman hatalar yapabiliriz. Bu hatalar bizi bir sonraki adım için hazırlar, daha temkinli ilerlememizi sağlar. Mükemmel olmak diğer insanlar; ailemiz, arkadaşlarımız, öğretmenlerimiz veya toplumun geri kalanı tarafından sevilebilmenin veya kabul görmenin bir koşulu olmamalıdır. Tabi ki bir işi çok iyi yapmak, hedeflere ulaşmak, başarılı olmak kişisel bir doyum sağlar fakat çoğu zaman hep en iyisini yapmaya çalışmak kişide yetersizlik hissi yaratabilir.

"Gerçek mükemmellik, kusurlu olmayı kabul edebilme cesaretinde yatar."